Литературное краеведение

Ілияс Омаров

(1912 - 1970)

1.10.1912, Қостанай облысы Сарыкөл ауданы Қараоба ауылы - 19.7.1970, Алматы.  Мемлекет және қоғам қайраткері, әдебиет сыншысы, жазушы, публицист. Орта Азия жоспарлау экономика және сауда-тауар ісі институтын бітірген (1933,Ташкент). 1933-36 ж. Республиканың сауда мекемелерінде жауапты қызметтер атқарған. 1941-45 ж. Қазақ КСР Сауда халық комиссарының орынбасары, комиссары болды. "Қазақ  халкының майдандағы қазақ жауынгерлеріне жазған хатын" ұйымдастыруда, 1944 ж. желтоқсанда Алматы қаласында өткен республика акындар айтысын өткізуде, "Қазақ КСР-нің ерте заманнан осы күнге дейінгі тарихының" жарық көруіне ұйытқы болды. Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық институты мен Құрманғазы атындағы мемлекетттік консерваторияны ұйымдастырды. 1945-47 ж. Қазақ КСРі ХКК төрағасының орынбасары, Шығыс Қазақстан облысы партия комитетінің 1-хатшысы қызметін атқарды. 1947-52 ж. Қазақстан КП ОК-нің идео­логия жөніндегі хатшысы. Ол 1949 ж. Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен мәдениетінің онкүндігін   ұйымдастырды.               

I. Омаров халык өнері мен музыкасын, ауыз әдебиетін насихаттауға зор үлес қосты, Шоқан, Ыбырай, Абай еңбектерін өнеге ретінде ұсынды. 1949 ж. жарық көрген "Қазақ КСР тарихының" толықтырылған 2-басылымының жауапты редакторы болды. Е. Бекмахановтың қазақ халкының шын мәніндегі тарихын ашық жазуына, Кенесары, Наурызбай батырлар жайында ақиқаттың айтылуына, Қ Жұмалиевтің Исатай мен Махамбет жөніндегі материалдарды   бастыруына   ұйытқы болды. Осы жағдайлар оның 1951-52 ж. "ұлтшылдарды қолдаушы" деген науқаншыл айыппен Қазақстан КП ОК-нің құрамынан шығарылып, қудалануына алып келді. 1952-55 ж. КОКП ОК жанындағы Жоғары партия мектебінің тыңдаушысы болды. 1955-59ж. Солтүстік Қазақстан облысы пар­тия к-тінің  хатшысы қызметін атқарады. 1959-61 ж. "Қазақфильм" киностудиясының директоры, Қазақ КСР-і Мин. Кеңесінінің кеңесшісі кызметтерін атқарып, жаңа қалыптасып келе жаткан қазақ, кино өнерінің дамуына өзіндік қолтаңбасын қалдырды. 1961-67 ж. Қазақ КСР-і Мин. Кеңесі жанындағы Мемлекет жоспарлау к-ті төрағасының орынбасары, 1-орынбасары, 1967-70 ж. Қазақ КСР-і Мәдениет министрі болды. І. Омаров осы кезеңде қазақтың, эстрад. өнерін, ұлттық циркті, театр жұмысын жетілдіруге, кәсіби өнердің басқа да салаларын тыңнан дамытуға барынша күш салды. Осы жылдары қазақтың хор капелласын, классик және халық билерінің хореграф. "Жас балет" ансамблін, Жетісай қ-нда қазақ, музыкалы драма театрын ашуға және жастардың эстрад. "Гүлдер" ансамблін құруға ұйтқы болды. "Мәдени ескерткіштерді қорғау туралы" заң қабылданды. "Әдебиет туралы ойлар" (1962), "Оқушы көзімен" (1967), "Серпін" (1970), "Шабыт шалқары" (1973) еңбектері жарық көрген. О. Ленин орденімен, 3 рет Еңбек Қызыл Ту, "Құрмет белгісі" ордендерімен, медальдармен марапатталған. Қостанай облыстық қазақ драма театры I. Омаров есімімен аталады.

Ильяс Омаров

(1912 - 1970)

Омаров Ильяс родился в 1912 году в Сарыкольском районе – умер 1970 году, государственный служащий, публицист. Окончил планово – экономический средне – азиатский институт (1933).  Директор торгового техникума в г. Кызыл – Орде (1933 - 1936), управляющий конторой Главкожобувьпрома, заместитель начальника наркома, нарком торговли, заместитель председателя Совнаркома (1936 - 1945); 1 – й секретарь обкома партии в Восточном Казахстане, секретарь ЦК КП Казахстана (1945 – 1955);  секретарь обкома партии, директор Алма – Атинской киностудии (19555 – 1960; заместитель, 1 – й заместитель председателя Государственного плана КазССР (1960 – 1967);  министр культуры КазССР (1967 - 1970). В 1943 возглавил редакцию по переизданию и дополнению «История КазССР» во второй раз. Депутат ВС СССР, КазССР (2 –го, 3-го созывов). Председатель отделения общества Советская Корея. Награжден орденом Ленина, 3-мя орденами Трудового Красного Знамени и медалями.

Тілемісов Хайдолла 

(1929-2000)

20 мамырда Қостанай облысының Обаған ауданындағы (қазіргі Қостанай ауданы) Сатай ауылында туған. Екі жылдан астам туған колхозында жұмыс істейді. 1943 жылы Меңдіғара педагогикалық училищесіне оқуға түседі. Осында оқып жүріп ақындардың аудандық айтысына қатысады да, өнерімен көзге түсіп, 1944 жылы Қостанайда ашылған облыстык, филармонияға қызметке шақырылады. 1949 жылы облыстық «Большевиктік жол» газетінің ауыл шаруашылығы бөліміне әдеби қызметкер болып орналасады. 1951 жылдың сәуірінде Қостанай облыстық радиосына аға редакторлық қызметке ауысады. 1955— 1960жж. «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас Алаш») газетінде комсомол тұрмысы, тілшілер және шаруа-жастар бөлімдерінің меңгерушісі қызметін атқарады, редколлегия мүшесі болады. Осыдан кейін он жыл бойы Қазақ радиосы мен телевизиясының Бас редакторы, Қазақ радиосының Бас редакторы, Қазақ КСР Телевизия және радиохабар жөніндегі мемлекеттік комитеті Бас редакторының қызметтерін атқарады. 1970 жылдың каңтарынан республикалық «Қайнар» баспасында бес жылдай бас редактор, одан кейін 1996 жылдың  қаңтарына дейін директоры болды

Қазақ КСР-інің  еңбек сіңірген мәдениет қызметкері атағын алған. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет Грамоталарымен, «Еңбектегі ерлігі үшін», «Тың жерлерді игергені үшін» және басқа медальдармен марапатталған.

Тлемисов Хайдулла

(1929-2000)

Родился 10 мая 1929 в с. Сатай Алтынсаринского района, журналист, писатель, заслуженный работник культуры Республики Казахстан, почетный радист СССР, отличник печати. Окончил Мендыкаринское педагогическое училище, факультет журналистики КазГУ. Артист областной филармонии им. Джамбула (1944); инструктор Убаганского райисполкома (1948 - 1949); журналист в областной газете «Большевиктік жол» (1949); старший редактор в Кустанайском облрадиокомитета (1951 -1955); заведующий отделами член редколлегии в республиканской молодежной газете «Лениншіл жас», ныне «Жас алаш» (1955 - 1960); главный редактор радиостанции «Сельская жизнь», главный редактор казахского радио, главный редактор Госкомитета по радиовещанию и телевидению республики (1960 – 1970); главный редактор, директор в республиканском издательстве «Кайнар» (1970 – 1996); генеральный директор частного собственного издательства « Хант» (с 1996). Член Правления Ассоциации советских книгоиздателей.  Член СЖ СССР. Неоднократно избирался членом правления СЖ Казахстана. Изданы книги его очерков и публицистических материалов – «Герои целины», « Там, где труднее» и другие. Член Союза Писателей СССР (с 1979).  Автор повестей «Азамат», «Арман», « Акикат», цикла художественных рассказов «Новь родного аула». Автор фундаментального научно – популярного труда «Казахско – русского и русско – казахского словаря сельско – хозяйственных терминов». Награжден медалями.

Шалабаев Василий Амельянович

(1934-2002)

Родился 22 января 1934 года в селе Криволукское Ялуторовского райо­на Тюменской области в семье кочевника-крестьянина. Педагог, писатель, поэт и переводчик. Среднее образование получил в годы войны и послевоенное время.

В 1955 году поступил в Петропавловский пединститут им. К. Д. Ушинского на историко-филологический факультет, который окончил в 1959 году, получив диплом по специальности учителя русского языка, литературы и истории. Преподает русский язык, литературу и историю в Тюменской семилетней школе Омской области.

Педагогический стаж 32 года. Последние 17 лет отданы Докучаевской средней школе. В 1991 году был избран депутатом Верховного Совета Казахской ССР Присвоено звание «Учитель высшей категории».

Издана книга его публицистических материалов и стихов разных лет – «Дорогами  жизни» (2001).

Имел правит­ельственные награды.